Plasticvervuiling: Stichting tegen Kanker steunt verbod op vervuilende sigarettenfilters

5 tot 14 augustus: onderhandelingen in Genève over nieuw VN-verdrag tegen plasticvervuiling (INC-5.2)

Sigarettenfilters verminderen de gezondheidsrisico’s van roken niet. Dat benadrukte de Hoge Gezondheidsraad al in 2023 (meer info). Ze bieden geen enkel voordeel voor de volksgezondheid, maar zorgen wel voor aanzienlijke ecologische vervuiling.

De Hoge Gezondheidsraad pleitte dan ook voor een algemeen verbod op sigarettenfilters, zowel op nationaal als internationaal niveau. Stichting tegen Kanker ondersteunt deze aanbeveling voluit. Het verbod maakt deel uit van de bredere strategie in de strijd tegen tabak. Wij roepen politici op om sterker in te zetten op preventie en rookstop, zowel om de volksgezondheid als het milieu te beschermen.

Daarnaast vragen we dat het principe ‘de vervuiler betaalt’ strikt wordt toegepast op de tabaksindustrie, zonder enige inmenging van diezelfde industrie in opruimacties of sensibiliseringscampagnes.

Actie op 5 augustus: gezondheid- en milieuorganisaties roepen de VN op tot een verbod op sigarettenfilters

Van 5 tot 14 augustus komen overheden van over de hele wereld samen in Genève, tijdens de tweede sessie van de vijfde onderhandelingsronde over een internationaal plasticverdrag (INC-5.2). Deze sessie moet leiden tot een definitieve tekst. Eén van de vaak vergeten maar erg schadelijke bronnen van plasticvervuiling zijn sigarettenpeuken.

Naar schatting worden elk jaar 4,5 biljoen sigarettenpeuken achteloos weggegooid. Ondanks hun kleine formaat is de impact op het milieu enorm. Peuken bevatten acetaatcellulose, een plasticsoort die slechts langzaam afbreekt met schadelijke microplastics. Ze bevatten meer dan 7.000 chemische stiffen, waaronder nicotine en zware metalen, die bodem en water kunnen vervuilen, met ernstige gevolgen voor ecosystemen en dieren.

De filtermythe: geen bescherming tegen schadelijke stoffen en gevaarlijk voor de gezondheid

Sigarettenfilters werden in de jaren 1950 door de tabaksindustrie geïntroduceerd om het publiek gerust te stellen over het risico op longkanker.  Al jarenlang gebruiken rokers in het algemeen filtersigaretten. Er is echter geen enkel wetenschappelijk argument om het gebruik ervan aan te moedigen. Ze creëren namelijk een vals gevoel van veiligheid. De roker neemt verkeerdelijk aan dat de filter de ongezonde effecten van tabaksrook vermindert. Maar het tegendeel is waar: alhoewel de filter een deel van de roetdeeltjes en de nicotine tegenhoudt, doet een verandering van het verbrandingspatroon de vorming van belangrijke kankerwerkende stoffen toenemen. Rokers inhaleren bovendien vaker en/of dieper om de verminderde opname van nicotine door de aanwezigheid van een filter, te compenseren.  In plaats van te beschermen tegen longkanker, hebben de filters doorheen de jaren vooral een verschuiving van het longkankertype in de hand gewerkt. 

Naast rookstophulp zoals Tabakstop en initiatieven als Buddy Deal, speelt Stichting tegen Kanker een actieve rol op beleidsniveau – nationaal én internationaal. Via deelname aan o.a. de Alliantie voor een Rookvrije Samenleving en Generatie Rookvrij, streven we ernaar om roken te denormaliseren. Een verbod op sigarettenfilters is een logische stap in dat engagement.

De wereld onderhandelt – sigarettenfilters mogen niet vergeten worden

Het toekomstige internationale plasticverdrag moet expliciet rekening houden met sigarettenfilters. Ze zijn één van de meest verspreide wegwerpplastics wereldwijd. Ze negeren zou een gemiste kans zijn.

Geen halfslachtige oplossingen: verbied álle filters

Het verdrag wil wegwerpplastics verbannen. Voor veel producten zoals rietjes of plastieken zakjes bestaan al duurzame alternatieven. Voor sigarettenfilters niet. De tabaksindustrie probeert intussen zogenaamd ‘ecologische’ filters van papier of plantaardige vezels op de markt te brengen. Maar deze “groene” filters blijven giftige stoffen zoals nicotine en zware metalen afgeven in de natuur, en zijn enkel biologisch afbreekbaar onder industriële compostomstandigheden. Stichting tegen Kanker waarschuwt samen met de andere internationale organisaties voor deze “greenwashing” en eist een verbod op alle soorten sigarettenfilters – niet enkel die van plastic.

Afstemming met Kaderverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie ((WHO FCTC) inzake tabaksontmoediging

Sigarettenpeuken zijn het meest weggegooide afval ter wereld. Het plasticverdrag moet in lijn zijn met het WHO-Kaderverdrag voor Tabaksontmoediging, dat oproept om ook de milieu-impact van tabaksproducten aan te pakken en invloed van de tabaksindustrie in te perken. Filters zijn geen afval zoals ander zwerfvuil: ze maken integraal deel uit van een product dat schadelijk is voor mens en planeet.

Beleidsmakers moeten nu handelen – Vier concrete eisen

Stichting tegen Kanker sluit zich aan bij tal van organisaties en vraagt tijdens INC-5.2 naar:

• Een wereldwijd verbod op alle sigarettenfilters, inclusief zogenaamde “ecologische” of “biologisch afbreekbare” varianten.

• De toepassing van het "de vervuiler betaalt"-principe: tabaksfabrikanten moeten financieel aansprakelijk worden voor de vervuiling en opruimkosten.

• Een nultolerantie voor greenwashing: het verdrag moet expliciet verwijzen naar het WHO-verdrag en elke inmenging van de tabaksindustrie uitsluiten.

• Onafhankelijke sensibilisering en handhaving: overheden moeten zelf informeren én zorgen voor verplichte inzamel- en opruimsystemen voor tabaksafval zonder beïnvloeding maar wel mét geld van de tabaksindustrie .